Nieuwste blogs

Pillen zijn deel van de identiteit van de psychiater, hoorde ik hoogleraar Jim van Os onlangs nog zeggen.

Het klinkt bijna als een belediging. Maar dat een psychiater over pillen gaat, en dan vooral over het voorschrijven, is wel het heersende beeld.

‘De psychiater kijkt naar de pillen.’ Hoe vaak ik dit een verpleegkundige wel niet tegen de cliënt heb horen zeggen. En de cliënt: ‘Een afspraak met de psychiater? Niet nodig hoor, ik hoef geen pillen.’ Alsof we nergens anders verstand van hebben, dacht ik dan beledigd. Maar nu weet ik: we hebben het er zelf naar gemaakt.

Medicijnen studeren

Een psychiater heeft geneeskunde gestudeerd. Vroeger heette dat ‘medicijnen studeren’. Medicijnen studeren, dat is toch veelzeggend? Nu ik er op terugkijk zie ik dat we vooral geleerd hebben om medicijnen voor te schrijven. Talloze leerboeken, wetenschappelijke artikelen, richtlijnen en protocollen, ja, duizenden en duizenden publicaties zijn er wereldwijd verschenen over hoe medicijnen het beste gestart en opgebouwd worden. Maar gaat het om afbouwen, dan volstaat vaak maar één aanwijzing: bouw geleidelijk af. Hoe dat dan precies moet staat nergens.

Dat is toch bizar?!

Alsof je rijles neemt en wel leert starten en doorrijden, maar nooit leert afremmen en inparkeren. En maar doorrijden..

En doorrijden…

Moeten mensen de rest van hun leven dan maar door blijven slikken? Dat er steeds meer pillen bijkomen maar er nooit eens eentje afgaat?

Ik schaam me om dit te zeggen, maar ik heb er zelf ook nooit over nagedacht, destijds. Ontelbare recepten heb ik uitgeschreven, braaf uitleg gegeven over werking en bijwerkingen, maar er nooit bij stilgestaan wanneer en hoe iemand weer kon afbouwen.

Tot ik een paar jaar geleden het licht zag (ja, toen pas!). Al die mensen met bijwerkingen, soms heel ernstig. Zoals die jonge vrouw die binnen een half jaar 40 kg was aangekomen van olanzapine. Ze durfde niet meer naar buiten, bang voor wat haar vriendinnen zouden zeggen. De jonge man met psychosegevoeligheid die ‘stabiel was’ op medicatie maar niets meer kon behalve op de bank zitten sjekkies roken en schuifelend zijn hond uitlaten…

Geen leven hebben maar wel ‘stabiel op medicatie’? Dat kan toch niet de bedoeling zijn?!

Vallen en opstaan

Vanaf toen hebben mijn cliënten en ik met vallen en opstaan moeten ontdekken wat wel en niet werkt bij afbouwen. Ik ben deze ervaringen gaandeweg de ‘gouden regels’ gaan noemen. Dat was achteraf gezien nogal pretentieus, maar het hielp ons wel om een paar eenvoudige richtlijnen te hebben.

Gebruikte iemand bijvoorbeeld meerdere medicijnen tegelijk dan was de regel om één middel te kiezen en daarvan geleidelijk de dosis te verminderen. ‘Het is een soort omgekeerd opbouwen,’ legde ik dan uit, ‘zoals je destijds de traptreden bent opgegaan, zo ga je de trap nu ook weer af.’

Wilde mijn cliënt bijvoorbeeld 30 milligram citalopram afbouwen dan was het advies om eerst naar 20 milligram te gaan, dan naar 10 milligram, daarna eventueel een half tabletje, om tot slot ‘pats boem’ te stoppen. ‘Kan ik van 5 milligram ineens stoppen?’ wilde de verbaasde cliënt weten. ‘Ja hoor,‘ antwoordde ik overmoedig, ‘dat is zó weinig, dan kun je gewoon stoppen.’

Had iemand ontwenningsverschijnselen dan adviseerde ik om vooral ‘even door te zetten’ maar ‘wat er ook gebeurt, ga níét terug naar de vorige dosering, want dan kun je straks van voren af aan beginnen’.

Geen gouden regels

Achteraf gezien nog een wonder dat het zoveel van mijn cliënten gelukt is om met deze onzinnige tips zonder al te veel problemen af te bouwen! Nu weet ik dat er veel betere afbouw-tips zijn, dat het venijn in de staart zit (in die laatste 5 milligrammen dus) en bovenal dat er geen gouden regels bestaan.

De cliënt bepaalt of hij of zij wilt afbouwen en bepaalt het tempo. Altijd.

In het tweede deel van deze blog wil ik stilstaan bij hoe dat nu komt, dat we zo weinig aandacht hebben voor het afbouwen van psychofarmaca.

Disclaimer: ik ben vóór wat werkt

Tot slot nog dit: Ik ben niet vóór of tegen medicatie, ik ben vóór wat werkt. Slik zo min mogelijk en zo kort mogelijk, maar wel zo veel en zo lang als nodig is. Psychofarmaca kunnen iemand bij de juiste indicatie en in de juiste dosering enorm helpen. Ook moeten ze op tijd weer afgebouwd worden. In september is mijn boek Minder Slikken verschenen, dat de cliënt de kennis en regie geeft over verantwoord afbouwen. Ook geschikt voor voorschrijvers 😉

Lees meer

Koningin Máxima schreef deze week een bijzondere brief aan jonge mensen met mentale problemen: je bent niet alleen. Ze roept jongeren op om over hun problemen en gevoelens te praten. Veel mensen hebben het zwaar, het wordt echt tijd dat we naast welvaart, ook aandacht besteden aan ons welzijn. Hoe wordt je en blijf je mentaal gezond?

Mentale schijf van vijf

Voor gezonde voeding bestaat een schijf van vijf. Daarnaast heeft het voedingscentrum vijf aanbevelingen geformuleerd: eet gevarieerd; eet niet te veel en beweeg; gebruik minder verzadigd vet; eet veel groeten, fruit en brood; ga veilig met voedsel om. Heldere richtlijnen die je lichamelijk zo gezond mogelijk houden.

Maar hoe zit het met onze mentale gezondheid?

Mensen zijn complex, mensen zijn uniek, maar sommige behoeften zijn universeel. Vrijwel ieder mens wil:

Gezien worden

Mentale gezondheid begint met gezien worden. Wie niet gezien wordt, gaat onzichtbaar door het leven en kan nooit erkend worden. Een kind dat niet door zijn ouders gezien wordt, weet niet goed wie hij of zij is. Je zelfbeeld ontstaat door interactie met anderen. 

Erkend worden

Wie wil er niet erkend worden? Voor wie je bent, voor al je leuke en minder leuke eigenschappen, voor je talenten of voor wat je doet. Weten dat je er zijn mag, precies zoals je bent, is het mooiste geschenk dat er is. Heel basaal begint die erkenning al als iemand je naam noemt en daarmee je bestaan bevestigt.

Erbij horen

Ja, ja, we willen uniek en origineel zijn, opvallen in de meute, de schijnwerpers op ons weten. Hoewel? Diep in ons hart willen we dat ook niet, of in ieder geval niet de hele tijd. Mensen zijn sociale wezens, we willen erbij horen, ons veilig voelen als we opgaan in het grote geheel. Een van de ergste dingen die een mens kan overkomen is buitengesloten worden en vereenzamen.

Ertoe doen

Wat is de zin van ons bestaan? Hoe geven we betekenis aan ons leven? Dat zal voor ieder mens weer anders zijn, maar de behoefte aan zingeving is universeel.

Iets doen dat ertoe doet

In het verlengde van ertoe willen doen, willen we iets doen dat ertoe doet. Iets zinvols, een doel of missie dat ons overstijgt. We willen iets nalaten, soms vanuit de behoefte gezien en erkend te worden, maar soms ook niet. Er zijn ook mensen die onbaatzuchtig bijdragen. Nietzsche zei het al: wie een waarom heeft waarvoor hij kan leven, kan bijna elke hoe verdragen.

Je bent niet alleen

Maar, maar, zal de criticus zeggen: ‘gezien worden’, ‘erkend worden’, ‘erbij horen’, ‘ertoe doen’ zijn passieve behoeften. Alleen ‘iets doen dat ertoe doet’ heb je zelf in de hand toch? Je moet maar afwachten of je het geluk hebt dat iemand je ziet staan toch? Kijk, op zich klopt dat. Mentale gezondheid is vaak ook een kwestie van toeval en geluk. Het maakt nogal uit waar je wiegje staat, en wie of wat je treft in het leven. Shit happens. Het leven is in die zin maar heel beperkt maakbaar. Maar we zijn niet alleen. We kunnen deze vijf universele behoeften deels voor elkaar vervullen. Je ziet de ander, erkent hem, betrekt haar erbij, geeft iemand het gevoel dat hij er toe doet en je doet daarmee zelf iets wat er toe doet.  

Lees meer

Lees meer

Op de foto met afbouwexpert Peter C. Groot

Enkele reacties op de pitchavond Minder Slikken (met dank aan Astare):

Was een bijzonder mooie avond om bij te mogen zijn. Met waardevolle en belangrijke boodschappen in de pitches.

Zorgprofessionals en ervaringsdeskundigen spraken openhartig over hun (eigen) ervaringen met psychofarmaca. Dank aan alle pitchers en gasten voor de mooie en inspirerende avond.

Wat was het afgelopen vrijdag een bijzondere avond !

Het was een mooie avond, waarin veel genuanceerde verhalen over afbouwen, dosis minderen -of juist niet!- de revue passeerden. Vanuit verschillende hoeken werden ervaringen gedeeld: ervaringskennis, klinische kennis, farmacologische kennis en wetenschappelijke kennis.

Stichting Petra Etcetera werd ook goed op op de kaart (of eigenlijk op de zeepkist) gezet!

Wat een mooie, inspirerende avond met superleuke mensen.

En de aftermovie (met dank aan Boom Uitgevers):

Lees meer